Z roślin suchych to właśnie zioła, napary, maceraty, nalewki, odwary oraz wyciągi. W sklepach zielarskich jak i w naszym katalogu są dostępne w postaci ziół do zaparzania, kropli np. do oczu, syropów, tabletek i innych postaci tzw. galenowych.* (* od nazwiska lekarza rzymskiego pochodzenia greckiego - Galena, który własnoręcznie przygotowywał lekarstwa.)
Proces otrzymywania preparatów z roślin świeżych
Soki ziołowe - zazwyczaj otrzymuje się przez wyciśnięcie w specjalnym urządzeniu -soku komórkowego z różnych części świeżej rośliny. Mogą to być np. części zielone, nadziemne, same owoce jak i części podziemne – korzenie, kłącza, cebule roślin. Proces technologiczny jest banalnie prosty. Jest to mycie roślin lub ich części – wodą, następnie rozdrabnianie i wyciskanie soku.
Soki zawierają związki rozpuszczalne w wodzie, które występują właśnie w świeżych roślinach. Następnie soki przechodzą proces klarowania po którym można je zagęszczać, przerabiać na syropy lub tzw. metodą suszenia rozpyłowego na proszki. Czasem roślinę poddaje się wstępnie działaniu par alkoholu etylowego (Tzw. stabilizacji) a następnie maceracji rozpuszczalnikiem wodnoetanolowym. Ten sposób otrzymywania nazywamy jako soki stabilizowane.
Alkoholatury - Jest to proces wytrawiania (maceratę w temperaturze pokojowej) świeżych, rozdrobnionych części roślinnych alkoholem etylowym o stężeniu 80-95%. Obecnie alkoholatury przygotowuje się raczej z surowców wcześniej stabilizowanych parami alkoholu etylowego. Tak przygotowane alkoholatury są nazywane inaczej intraktami.
Proces otrzymywania preparatów z roślin suchych
Zioła, ziółka - składają się przeważnie z jednego lub kilku surowców roślinnych - mieszanki ziołowe, które są odpowiednio wysuszone i rozdrobnione. W większości przeznaczone do domowych warunków, w których są one przyrządzane. Mają one postać wyciągów wodnych, głównie do stosowania wewnętrznego np. na trawienie i różne choroby cywilizacyjne. Zioła są stosowane do kąpieli, płukanek a także okładów. Zioła te są przeważnie w postaci sypkiej dostępne w zielarniach luzem lub w formie znanych torebek fix do zaparzania. Zioła oczywiście występują także w postaci , tabletek oraz kapsułek.
Maceraty, napary i odwary ziołowe są wyciągami wodnymi o krótkiej trwałości, dlatego należy je spożywać zaraz po przyrządzeniu i nie należy ich przechowywać dłużej niż jeden dzień. Ta postać ziół najczęściej jest sporządza w warunkach domowych . Generalnie - w zależności od rodzaju zastosowanego surowca i wrażliwości jego związków czynnych na temperaturę możemy sporządzać maceraty, napary lub odwary.
W przypadku ziół sypkich, pozostałość po przesączeniu dobrze jest przepłukać niewielką ilością wody.
Maceraty to wyciągi wodne przygotowywane bez ogrzewania. Sporządza się je z surowców śluzowych. Przykładem może być korzeń prawoślazu (rozdrobnionego) i nasion lnu (w całości, ponieważ śluz znajduje się w zewnętrznej warstwie powłoki nasiennej). Przygotowanie odbywa się w stosunku 1 do 20 . Czyli 1 część ziół i dwadzieścia części wody.
Napary i odwary - Wyciągi wodne przygotowane w podwyższonej temperaturze.
Odwary sporządza się z surowców roślinnych, których składniki nie są wrażliwe na wysoką temperaturę a także z surowców twardych.
Nalewki ziołowe natomiast otrzymuje się w procesie wytrawiania suchych surowców roślinnych alkoholem etylowym lub jego mieszaniną z wodą. Sporządzanie odbywa się z jednego lub kilku różnych surowców. Surowce te muszą być dobrze rozdrobnione. Z silnie działających surowców można przygotować nalewki w proporcji 1:10, z pozostałych słabiej działających 1:5. Nalewki należy przechowywać w szczelnych, ciemnych naczyniach w temperaturze pokojowej.
Wyciągi otrzymujemy w wyniku wytrawiania suchego, rozdrobnionego surowca roślinnego ściśle określonym rozpuszczalnikiem. Rozpuszczalnikami używanymi do tego procesu są : alkohol etylowy, woda lub ich mieszanka.
Surowce roślinne zawierają czasem substancje lipofilne - czyli rozpuszczalne w tłuszczach. W tym przypadku używa się oleju roślinnego jako rozpuszczalnika. W procesach technologicznych używane są również inne rozpuszczalniki typu organicznego. Surowiec wytrawia się do zupełnego wyczerpania składników leczniczych, a następnie jest zagęszczamy lub suszony -płyn wyciągowy.
Generalnie wyciągi możemy podzielić na płynne, gęste i suche. Wyciągi płynne różnią się od nalewek stężeniem związków czynnych czyli z jednej części surowca roślinnego uzyskujemy jedną część wyciągu.
Wyciągi gęste natomiast zawierają około 30-35 % wody. Ostatni rodzaj czyli wyciągi suche mają postać proszku. To właśnie z wyciągów suchych przygotowuje się granulaty, tabletki i kapsułki pochodzenia roślinnego.
Olejki eteryczne - wody aromatyczne. Olejki eteryczne otrzymujemy poprzez poddawanie aromatycznego surowca roślinnego procesowi destylacji z parą wodną. Z takiego destylatu wyodrębniany jest olejek. Pozostałą fazą wodną jest roztwór olejku w wodzie, określany również jako woda aromatyczna. Wodę aromatyczną można też otrzymać, rozpuszczając olejek eteryczny w wodzie. Inny sposób otrzymywania olejków to ekstrakcja lub wytłaczanie.
Oleje roślinne – Zazwyczaj pozyskuje się je z nasion lub zarodków roślin oleistych przez wyciskanie w prasie hydraulicznej na zimno lub w podwyższonej temperaturze. Obecnie rzadko stosowaną metodą jest wygotowywanie surowca z wodą lub ekstrakcję rozpuszczalnikiem.
Syropy pozyskuje się z soków owocowych lub wyciągów roślinnych. Syrop jest płynną postacią leku stosowaną doustnie o dużej zawartości sacharozy, innego cukru lub alkoholu wielowodorotlenowego np. sorbitolu. Zamiast cukru dodawany jest czasem miód. Otrzymany w ten sposób syrop nazywamy miodowo-ziołowym.
Maści i kremy to wyciągi z roślin leczniczych, olejki eteryczne lub tzw. dziegcie z różnych gatunków drzew: brzozy, sosny. Maści jak i kremy z zawartymi składnikami roślinnymi przeznaczone są do stosowania zewnętrznego . W zależności od rodzaju kremu czy maści a także składników w nich zawartych mogą mieć przeróżne właściwości lecznicze. Mogą to być właściwości rozgrzewające, ściągające, przeciwgrzybiczne lub zmiękczające.
